Van liberalisme tot populisme: inzicht in het hedendaagse ideologische landschap

Uitstijgen boven de politieke waan van de dag

Met de enorme uitdagingen waarvoor Nederland en de wereld in de 21ste eeuw staan, is de roep om coherente politieke visies groter dan ooit. Tegelijk worden politieke visies gewantrouwd. De tijd van de grote ideologieën lijkt voorbij. Klassieke partijen zijn aan het schuiven of ogen zoekende. Nieuwe partijen pikken verschillende elementen uit een veelheid aan stromingen zonder zich iets aan te trekken van klassieke links-rechts-tegenstellingen. Ze richten zich op enkele thema’s of zelfs maar op one issue. Maar zijn ideologieën daarmee ook onbelangrijk geworden?

De geschiedenis maakt duidelijk dat ideologieën kritische vermogens ontwikkelen om de wereld niet te accepteren zoals die is, met alle mogelijke goede en kwalijke gevolgen van dien. Zo bezien zal de behoefte aan – en de noodzaak van het begrijpen van – ideologieën niet snel verdwijnen.

Vanuit dit vertrekpunt duikt deze verdiepingscursus in de aard en herkomst van klassieke en recente politieke ideologieën. Deze cursus:

• helpt politiek-historische sensitiviteit te ontwikkelen.
• biedt inzicht in de veranderende beweegredenen van politici en hun achterbannen.
• helpt bestaande maatschappelijke en politieke verhoudingen te begrijpen én daarin effectief te bemiddelen.

Doelgroep

Politiek adviseurs, journalisten, speechschrijvers, (lokale) politici, bestuurders en ambtenaren van (semi-)overheidsinstellingen, medewerkers van NGO’s, politieke advies- en communicatiebureaus, planbureaus, beleidsmedewerkers van ministeries en iedereen die wil uitstijgen boven de politieke waan van de dag.

Leerdoelen

• Je verwerft ideologische geletterdheid.
• Je verwerft inzicht in ideologisch gedreven politiek in verleden en heden.
• Je ontwikkelt inzicht in intellectuele en normatieve achtergronden van politiek en beleid.
• Je leert vaardigheden aan om historisch gegroeide politieke taal en communicatie beter te begrijpen.

Tijdsinvestering

• 5 bijeenkomsten van 4 uur met lezing en verdiepende en verbredende discussie; 2 à 4 uur voorbereiding per bijeenkomst

Opzet cursus

De cursus bestaat uit 5 middagbijeenkomsten van 4 uur. Het eerste uur wordt een inleiding gegeven door een vooraanstaande historicus, gevolgd door een seminar waarin primaire bronnen en wetenschappelijke literatuur wordt besproken. Het laatste deel van de bijeenkomst is gewijd aan de bespreking van actuele casussen. Er is veel ruimte voor inbreng van eigen ervaringen en voorbeelden.

In de bijeenkomst komt onder meer aan de orde:

• de inhoud van ideologieën en ideologische families
• bepaalde uitingsvormen en eigenschappen van ideologieën (zoals propaganda, mobilisatie, organisatie)
• de doorwerking van ideologieën in staat en maatschappij
• de betekenis van ideologieën voor politiek en beleidsmatig handelen

De lezingen worden gegeven door ervaren docenten van de afdeling Politieke Geschiedenis van de Universiteit Utrecht en vinden plaats op een goed bereikbare, historische locatie in de Utrechtse binnenstad. Naast de lezingen ontvang je een reader met een selectie aan klassieke teksten en relevante wetenschappelijke literatuur. Het gesprek over de lezing, literatuur en casussen wordt begeleid door dr. Christianne Smit van de Universiteit Utrecht.

Toelatingseisen

De cursus vereist geen specifieke vooropleiding, maar er wordt uitgegaan van hbo/wo werk- en denkniveau.

We streven naar een minimale groepsgrootte van 15 deelnemers. De cursus staat open voor maximaal 25 deelnemers.

Certificaat

Deelnemers ontvangen na afloop een certificaat van deelname.

‘’Hoewel volgens velen de tijd van de ‘grote verhalen’ voorbij is, zijn veel politieke debatten nog doordesemd met ideologie. Deze leergang heeft me geholpen ideologische elementen te herkennen. Het heeft me als plaatsvervangend griffier van een gemeenteraad ook taal gegeven om de verschillende raadsleden en/of fracties te kunnen adviseren, bijvoorbeeld bij het opstellen van een motie of amendement. De combinatie van theoretische / historische achtergrond enerzijds en de inbreng van casuïstiek van de deelnemers anderzijds verhoogt het leereffect en helpt concreet grip te krijgen op de soms abstracte stof. Like it or not: ideologieën doen er (nog steeds) toe…!’’

‘’De cursus Van Liberalisme tot Populisme heeft mij geholpen om een scherper beeld te krijgen van het hedendaagse ideologische landschap. Van socialisme, tot liberalisme, confessionalisme en populisme: ik heb geleerd hoe deze stromingen - met elk een rijke historische context - vandaag de dag terugkomen in veel vraagstukken waar ik in mijn werk mee te maken heb. Je bespreekt de historische achtergrond en past deze daarna toe op de hedendaagse realiteit. Daarnaast is het leuk om met een groep professionals, van alle leeftijden en achtergronden, casussen uit ieders werk te bespreken. Zo leer je meer over ieders vakgebied en leer je ook nog eens veel nieuwe mensen kennen!’’