Cursus sociale veiligheid voor leidinggevenden

Wat ga je doen?

Als leidinggevende heb je directe invloed op de veiligheid en sfeer in je team. Maar wat doe je als spanningen oplopen, medewerkers zich terugtrekken of je signalen krijgt dat het schuurt? In tijden waarin sociale veiligheid steeds vaker onder druk staat, is het lastig om te weten wat echt werkt - en wat juist een averechts effect kan hebben.

In deze cursus ontdek je hoe jij als leidinggevende actief kunt bouwen aan een veilige werkomgeving. Met inzichten uit wetenschappelijk onderzoek en praktische tools leer je risico’s te herkennen, veiligheid te versterken en lastige situaties effectief aan te pakken. Je werkt aan je eigen casussen en krijgt begeleiding bij het toepassen van nieuwe strategieën in jouw team.

Tijdens deze cursus:

• breid je je kennis en vaardigheden uit: je leert hoe je sociale veiligheid in een team en in een organisatie stimuleert.
• krijg je praktische tools: je past de geleerde theorie en vaardigheden direct toe in de praktijk om zo de werksfeer in jouw team te verbeteren.
• word je begeleid bij implementatie: onder deskundige begeleiding oefen en verfijn je jouw aanpak.
• Leer je van elkaar: je maakt deel uit van een actieve leergemeenschap van leidinggevenden en experts met wie je inzichten en uitdagingen deelt.

Voor wie is deze cursus?

Je bent leidinggevende, begeleider en/of coördinator en je begeleidt ten minste drie medewerkers, en je hebt een team waarin je de tools uit deze cursus kunt toepassen. Het maakt niet uit in welke sector je werkzaam bent. Het is cruciaal dat je als deelnemer bereid bent om kritisch te reflecteren op je eigen gedrag.

Na de cursus kun je:

• de wetenschap achter sociale veiligheid vertalen naar je eigen werkomgeving;
• je kersverse kennis over de wetenschappelijk bewezen risico’s en beschermende factoren overbrengen aan anderen;
• bewezen effectieve interventies aandragen.

Tijdsinvestering

De cursus begint met een persoonlijk intakegesprek. Daarna volgen 3 middagbijeenkomsten van 4 uur. Tussen deze bijeenkomsten zit steeds 4 weken tijd. Houd rekening met 3 tot 4 uur voorbereiding per bijeenkomst. Jaarlijks wordt er een terugkomdag georganiseerd.

Bijeenkomsten

Elke bijeenkomst begint met een lezing van een expert op het gebied van sociale veiligheid. Voorafgaand aan de eerste bijeenkomst lees je de aangeleverde literatuur en begin je met een eigen casus waar je gedurende de cursus mee aan de slag gaat.

Programma

• Bijeenkomst 1: Tools voor diagnose
  Hoe kom je erachter wat belangrijke risico’s en beschermende factoren zijn van een sociaal veilige werkomgeving?
• Bijeenkomst 2: Tools voor actie
  We bespreken de casussen van alle deelnemers en je krijgt concrete acties aangereikt om met de sociale veiligheid van je team aan de slag te gaan.
• Bijeenkomst 3: Tools voor evaluatie en aanpassing
  Hoe zorg je ervoor dat je de kennis uit de cursus op een duurzame manier implementeert in je team en organisatie?

Onderwerpen

Onderwerpen die tijdens de bijeenkomsten aan bod komen zijn onder andere:

• Duurzame implementatie.
• Effectieve communicatie.
• Maatregelen en initiatieven om sociale veiligheid te bevorderen.
• Risico- en beschermende factoren.
• Structuur, cultuur en systeem rondom sociale veiligheid.
• Verschillende niveaus van sociale veiligheid: organisatie, team en individu.
• Zorgstructuur van een organisatie.

Locatie

De bijeenkomsten vinden plaats op een goed bereikbare locatie in de Utrechtse binnenstad. De exacte locatie volgt later.

De lezingen worden gegeven door ervaren docenten van de afdeling Organisatiegedrag en Sociale, Gezondheids- en Organisatiepsychologie van de Universiteit Utrecht.

Deze cursus is geschikt voor professionals met hbo/wo werk- en denkniveau. Er is geen specifieke vooropleiding vereist, maar je moet een actuele werkplek hebben waar je het geleerde kunt implementeren.

De kosten voor deze cursus bedragen 2.495 euro inclusief lunch en lesmateriaal.

Na afloop van de cursus ontvang je een officieel certificaat als bewijs van deelname aan deze cursus.

Voor al je vragen kun je contact opnemen met Melissa Vink of Reine van der Wal via: masterclass-SV@uu.nl

Geschreven door Reine van der Wal, 2025

Sociale veiligheid is in. Gedragscodes, vertrouwenspersonen, meldpunten, trainingen, organisaties zijn er druk mee. Toch zien we keer op keer nieuwe incidenten in het nieuws, bij onder andere universiteiten, de publieke omroep, in de zorg, horeca, of de topsport.

Dat zijn geen incidenten in een vacuüm. Sociale veiligheid gaat over meer dan gedrag alleen. Het gaat over patronen, structuren en machtsverhoudingen waarin grensoverschrijdend gedrag kan ontstaan en in stand blijft. Toch reageren veel organisaties nog alsof het om individuele fouten gaat: een dader die verwijderd moet worden, een training die het oplost.

In mijn werk als wetenschapper zie ik hoe taai dit onderwerp is. In deze blog ga ik in op vijf fabels die ik steeds weer zie en leg ik uit waarom ze niet kloppen.

Fabel 1: “Hoe meer trainingen, hoe beter”

Pippi Langkous wilde ooit vier liter medicijn kopen, zonder te weten waarvoor. Het klinkt daadkrachtig, maar zonder diagnose weet je nooit of het werkt. Veel organisaties doen precies dat met sociale veiligheid: losse trainingen, een e-learning hier, een workshop daar. Maar of het werkt? Onderzoek van Bosma en collega’s (2025) laat zien dat zulke ‘hagelschotbenaderingen’ vaak ineffectief zijn, juist omdat ze niet zijn afgestemd op de context. Interventies hebben pas effect als ze meerdere lagen tegelijk raken: coaching hielp bijvoorbeeld pas echt als ook de teamdynamiek werd aangepakt en de leidinggevende meer ruimte kreeg.

Fabel 2: “Het ligt aan die ene rotte appel”

Klinkt overzichtelijk: als we de ‘foute collega’ wegsturen, is het probleem opgelost en kan de organisatie weer door. Maar onderzoek laat zien dat sociale onveiligheid zelden een kwestie is van één rotte appel (Van Raalte et al., 2023). Het gaat om hoe een team of organisatie functioneert als geheel. Wie zich alleen richt op de dader, pakt niet de context aan waarin het gedrag kon ontstaan (Laagland & Ellemers, 2024). Gedrag ontspoort niet alleen door wat iemand doet, maar ook door wat anderen nalaten.

Fabel 3: “Sociale veiligheid is gewoon weer de volgende hype”

Eerst was het werkgeluk, toen diversiteit en inclusie en nu sociale veiligheid. Begrijpelijk dat dit soms weerstand oproept. Maar sociale veiligheid ís geen extra thema, het is een kernproces van de organisatie. In een sociaal veilige werkomgeving durven mensen fouten te maken, van elkaar te leren en nieuwe ideeën te verkennen (Savela & Ellemers, 2024). Juist dat bevordert samenwerking, innovatie en duurzame prestaties.

Fabel 4: “Je mag tegenwoordig ook niks meer zeggen”

Een veelgehoorde klacht, maar het tegendeel is waar. In een sociaal veilige werkomgeving is er juist meer ruimte voor verschil, kritiek en ongemakkelijke gesprekken. Het gaat er niet om of jij nog iets mag zeggen, maar of anderen ook iets durven zeggen. Of je feedback kunt ontvangen. Of mensen zonder macht of vaste aanstelling hun stem laten horen. Sociale veiligheid betekent dus niet je woorden inhouden, maar ruimte maken zodat ook anderen aan het woord komen.

Fabel 5: “Het is nu toch klaar?”

Een tuin kan nog zo mooi zijn aangelegd: zonder onderhoud komt het onkruid terug. Sociale veiligheid werkt net zo. Een training, rapport of meldpunt voelt soms als afronding, maar er is geen eindpunt en geen checklist. Het vraagt blijvend onderhoud: collega’s aanspreken, ruimte maken voor ongemakkelijke gesprekken, risico’s signaleren. Vaak gebeurt dat onzichtbaar, achter de schermen, maar juist dat werk houdt de omgeving veilig.

Er is geen quick fix, maar wel een weg vooruit

Wat deze fabels gemeen hebben? Ze maken sociale veiligheid tot iets kleins en behapbaars. Alsof het genoeg is om individuen te trainen, een dader te vervangen of beleid op te stellen. Maar een gezonde tuin ontstaat alleen als de grond vruchtbaar is en de planten samen een ecosysteem vormen. Zo werkt het ook met sociale veiligheid: het gaat om de samenhang tussen hoe we met elkaar omgaan, hoe we ons werk organiseren en hoe we gedrag (bij)sturen.

Zelf aan de slag?

Ben je leidinggevende en wil je werken aan een veilige werkomgeving voor je team? Meld je aan voor de cursus Sociale veiligheid voor leidinggevenden.

Met inzichten uit wetenschappelijk onderzoek en praktische tools leer je risico’s te herkennen, veiligheid te versterken en lastige situaties effectief aan te pakken. Je werkt aan je eigen casussen en krijgt begeleiding bij het toepassen van nieuwe strategieën in jouw team.

De cursus start op 3 maart 2026.