Cursus Van Liberalisme tot Populisme: inzicht in het hedendaagse ideologische landschap

Tijdens deze cursus verdiep je je in de aard en herkomst van klassieke en recente politieke ideologieën. Daardoor:

• ontwikkel je je politiek-historische sensitiviteit.
• Krijg je inzicht in de veranderende beweegredenen van politici en hun achterbannen.
• Leer je bestaande maatschappelijke en politieke verhoudingen begrijpen om daarin effectief te kunnen bemiddelen.

De roep om coherente politieke visies is groter dan ooit. Tegelijk worden politieke visies gewantrouwd en de tijd van de grote ideologieën lijkt voorbij; terwijl klassieke partijen schuiven en zoeken, kiezen nieuwe partijen elementen uit een veelheid aan stromingen zonder zich iets aan te trekken van klassieke links-rechts-tegenstellingen. Ze richten zich op enkele thema’s of zetten zich neer als one-issue-party. Zijn ideologieën daarmee onbelangrijk geworden?

De geschiedenis leert ons dat we via ideologieën kritische vermogens ontwikkelen om de wereld niet te accepteren zoals die is, met alle mogelijke goede en kwalijke gevolgen van dien. Zo bezien zal de behoefte aan – en de noodzaak van het begrijpen van – ideologieën niet snel verdwijnen.

Vanuit dit vertrekpunt duik je in de aard en herkomst van klassieke en recente politieke ideologieën, en vergaar je inzicht in het hedendaagse ideologische landschap.

Na deelname aan deze verdiepingscursus:

• Heb je ideologische geletterdheid verworven.
• Heb je inzicht gekregen in ideologisch gedreven politiek in verleden en heden.
• Ben je bekend met intellectuele en normatieve achtergronden van politiek en beleid.
• Weet je hoe je historisch gegroeide politieke taal en communicatie kunt begrijpen.
• Ontvang je een certificaat van deelname.

De cursus Van liberalisme tot populisme is speciaal ontwikkeld voor iedereen die wil uitstijgen boven de politieke waan van de dag, bijvoorbeeld:

• politiek adviseurs
• raadsleden
• griffiers
• journalisten
• speechschrijvers
• (lokale) politici
• bestuurders en ambtenaren van (semi-)overheidsinstellingen
• medewerkers van NGO’s
• politieke advies- en communicatiebureaus
• planbureaus, - beleidsmedewerkers van ministeries.

Voor deelname aan deze cursus is geen specifieke vooropleiding nodig. Wel gaan we er vanuit dat je hbo/wo werk- en denkniveau hebt.

Tijdens de bijeenkomsten verdiep je je in de aard en herkomst van klassieke en recente politieke ideologieën. Zo verkrijg je inzicht in het hedendaagse ideologische landschap.

De middagbijeenkomsten tijdens deze cursus kennen steeds dezelfde opbouw:

• Tijdens het eerste uur geeft een vooraanstaande historicus een lezing.
• Vervolgens bespreken we primaire bronnen en wetenschappelijke literatuur tijdens een seminar.
• Het laatste deel van de bijeenkomst behandelen we actuele casussen.

Inhoudelijk komt het volgende aan de orde:

• De inhoud van ideologieën en ideologische families.
• Bepaalde uitingsvormen en eigenschappen van ideologieën, zoals propaganda, mobilisatie, organisatie.
• De doorwerking van ideologieën in staat en maatschappij.
• De betekenis van ideologieën voor politiek en beleidsmatig handelen.

De lezingen worden gegeven door ervaren docenten van de afdeling Politieke geschiedenis van de Universiteit Utrecht en vinden plaats op een goed bereikbare, historische locatie in de Utrechtse binnenstad. Naast de lezingen ontvang je een reader met een selectie aan klassieke teksten en relevante wetenschappelijke literatuur. Er is tijdens de bijeenkomsten veel ruimte voor inbreng van eigen ervaringen en voorbeelden. Het seminar over de lezing, literatuur en casussen wordt begeleid door hoogleraar Ido de Haan van de Universiteit Utrecht.

Er zijn 5 bijeenkomsten van 13.00 - 17.00 uur. Deze vinden ongeveer eens in de drie weken plaats. Per bijeenkomst heb je 2 tot 4 uur voorbereidingstijd nodig.

Tijdens de bijeenkomstem is er steeds veel ruimte voor inbreng van eigen ervaringen en voorbeelden.

Van deze cursus is de exacte startdatum nog niet bekend. We verwachten in het voorjaar van 2026 te starten. Meld je aan voor de interesselijst en je ontvangt bericht zodra de startdatum bekend is.

• De bijeenkomsten vinden plaats op een goed bereikbare, historische locatie in de Utrechtse binnenstad.
• De cursus wordt uitsluitend fysiek gegeven, online deelname is niet mogelijk.

De docenten die vanuit de Universiteit Utrecht onderwijs voor professionals verzorgen, zijn inhoudelijk sterk onderlegd en actief betrokken bij relevant, actueel onderzoek binnen hun vakgebied. Ze combineren academische diepgang met een scherp inzicht in de praktijk, waardoor ze de leefwereld van deelnemers goed begrijpen.

De uitstekende didactische vaardigheden van onze docenten zijn specifiek afgestemd op hoe professionals leren: praktijkgericht, interactief en toepasbaar. Bovendien hechten zij veel waarde aan samenwerking en creëren zij een leeromgeving waarin dialoog, kennisuitwisseling en co-creatie centraal staan.

Leuk dat je interesse hebt in de cursus Van liberalisme tot populisme. De volgende editie start naar verwachting in het voorjaar van 2026. Wil je een melding ontvangen wanneer de data bekend zijn? Geef dat dan aan via de gele button.

Na afronding van de cursus ontvang je een certificaat van deelname.

Voor deze cursus is geen specifieke vooropleiding nodig. Wel gaan we er vanuit dat je hbo/wo werk- en denkniveau hebt.

Deelnemers ontvangen na afloop een certificaat van deelname.

‘’Hoewel volgens velen de tijd van de ‘grote verhalen’ voorbij is, zijn veel politieke debatten nog doordesemd met ideologie. Deze leergang heeft me geholpen ideologische elementen te herkennen. Het heeft me als plaatsvervangend griffier van een gemeenteraad ook taal gegeven om de verschillende raadsleden en/of fracties te kunnen adviseren, bijvoorbeeld bij het opstellen van een motie of amendement. De combinatie van theoretische / historische achtergrond enerzijds en de inbreng van casuïstiek van de deelnemers anderzijds verhoogt het leereffect en helpt concreet grip te krijgen op de soms abstracte stof. Like it or not: ideologieën doen er (nog steeds) toe…!’’

‘’De cursus Van Liberalisme tot Populisme heeft mij geholpen om een scherper beeld te krijgen van het hedendaagse ideologische landschap. Van socialisme, tot liberalisme, confessionalisme en populisme: ik heb geleerd hoe deze stromingen - met elk een rijke historische context - vandaag de dag terugkomen in veel vraagstukken waar ik in mijn werk mee te maken heb. Je bespreekt de historische achtergrond en past deze daarna toe op de hedendaagse realiteit. Daarnaast is het leuk om met een groep professionals, van alle leeftijden en achtergronden, casussen uit ieders werk te bespreken. Zo leer je meer over ieders vakgebied en leer je ook nog eens veel nieuwe mensen kennen!’’