Niet bedelen, maar binden: de kunst van het mecenaat

Hoe krijg je fans, bewonderaars en publiek zover dat ze aan jou als maker geven, behalve het kopen van je boek, een ticket voor je show of expositie? Dat is een kunst op zich en gelukkig een waarin je je kunt bekwamen. In de Leergang ‘De kunst van het vragen’ gaat hoogleraar Mecenaatstudies Helleke van den Braber in vier bijeenkomsten in op alles wat komt kijken bij het mecenaat: het financieel ondersteunen van kunst en cultuur.

Overheid trekt zich terug

In Nederland zijn we er sinds de Tweede Wereldoorlog aan gewend geraakt dat de cultuursector wordt gefinancierd door de overheid. Maar de overheid heeft zich een jaar of tien geleden steeds verder teruggetrokken uit de financiering van de cultuursector. Met een overheid die zich steeds verder terugtrekt, is het de vraag hoe je aan de middelen komt om je kunst te blijven maken of die als instelling te presenteren.

Dat stelt de cultuursector voor dilemma’s, weet ook Helleke van den Braber: “Je kunt je als maker of culturele instelling wenden tot het bedrijfsleven, maar niet iedereen wil dat: je kunst verbinden aan een merknaam kan ingewikkeld zijn. Je kan ook teruggaan naar een veel ouder model van kunstfinanciering: mecenaat, dat teruggaat tot de oudheid.”

Mecenaat is het je als maker verbinden aan een rijke weldoener, de zogenaamde mecenas, of aan een kring van ‘vrienden’ van je werk. Je kan om donaties vragen voor een project of meer structureel, voor je makerschap. “Daarmee stap je in een eeuwenoude traditie.”

Vragen om financiële steun voor je werk of instelling, voelt voor sommige kunstenaars ongemakkelijk. Misschien zelfs als bedelen. “In de leergang onderzoeken we waar dat gevoel vandaan komt en of het terecht is. Dat we weerstand voelen bij het vragen, heeft ook te maken met hoe wij vinden dat een kunstenaar moet zijn: onafhankelijk, authentiek, niet geïnteresseerd in roem en rijkdom. Maar in werkelijkheid moeten makers ook gewoon de huur betalen. Als jij als maker de maatschappij iets bijzonders geeft, is het dan bedelen als je daar steun voor vraagt?”, licht Van den Braber toe. “Mecenaat heeft niets te maken met bedelen, maar met het samen in stand houden van cultuur en kunstenaarschap.”

Mecenaat creëert een interessante afhankelijkheidsrelatie met mooie en ingewikkelde kanten. “We kunnen veel leren als we kijken naar de geschiedenis van mecenaat. We kijken naar de bloeiende carrières die het heeft opgeleverd, maar ook naar de prijs die betaald is.” Want hoe fijn is het als je draagvlak hebt als maker en hoe mooi is het om als fan te denken ‘deze muziek is mede dankzij mij gemaakt’. De keerzijde is er ook, want wat nou als jouw donateur eisen gaat stellen aan je werk en zo je onafhankelijkheid onder druk komt te staan? Dat zijn eeuwenoude dilemma’s die Van den Braber in deze leergang aan bod laat komen.

Het doneren aan kunst en cultuur is niet alleen voor de rijkeren onder ons. “Je ziet bijvoorbeeld in de popmuziek dat soms een grote groep fans allemaal 5 euro inlegt voor hun favoriete artiest. En als je dat samen doet, dan draag je zo’n artiest samen in zijn makerschap.” Bewonderaars weten vaak helemaal niet wat ‘hun artiest ’nodig heeft. Van den Braber ziet dat het loont om daar eerlijk over te zijn als artiest. “Fans vinden het vaak juist fijn dat ze iets mogen doen voor hun idool en dat ze een rol kunnen spelen in diens kunstenaarschap. Dat is een eer.”

“Een van de belangrijkste middelen om fans aan je te binden, is het bieden van nabijheid. Door een maker of instelling te ondersteunen, kunnen fans dichterbij komen dan ooit. Als je de beweging weet te maken als instelling of maker van ‘veraf op een podium’ naar ‘jij als fan kan een verschil maken’ dan blijken mensen daar vaak toe bereid. Mecenaat heeft dan niets meer te maken met bedelen, maar met het samen in stand houden van het kunstenaarschap of de culturele instelling waar iedereen graag komt”, licht Helleke toe.

De leergang ‘De kunst van het vragen’ is bedoeld voor makers en medewerkers van culturele instellingen en beleidsmakers in de cultuursector. Door steun van de Vriendenloterij, is het inschrijfgeld laag en deelname kan zowel online als live. Deelnemers leren tijdens de leergang hoe je met opgeheven hoofd die kring van liefhebbers om je heen mobiliseert, om jou te steunen. “Vergeet niet: je hebt die kring bewonderaars al, alleen benader je ze nu op een andere manier.”